Tết đoan ngọ ngày mùng 5 tháng 5 năm 2023

Tết Đoan Ngọ (mùng 5.5 âm lịch) năm nay 2023 rơi vào ngày 22.6 dương lịch. Trong tâm thức người Việt, đây là Tết diệt sâu bọ, Tết nửa năm. Nhiều gia đình thường cúng cơm rượu, quả vải, quả mận…

Vừa bắt đầu sang tháng 5 âm lịch, người dân TP.HCM ra đường đã có thể nhìn thấy bánh ú lá tro, bánh bá trạng hay những nắm lá xông bán trên đường phố. Đây cũng là tín hiệu báo Tết Đoan Ngọ đang tới gần.

Nguồn gốc Tết Đoan Ngọ?

Có câu chuyện được truyền miệng về ngày Tết Đoan Ngọ rằng, ngày trước khi nông dân đang ăn mừng vì một vụ mùa bội thu thì có đàn sâu bọ kéo đến phá nát mọi thứ. Khi đó, một ông lão đã hướng dẫn mỗi nhà lập bàn cúng gồm bánh tro, trái cây rồi ra trước nhà tập thể dục vào giờ Ngọ.

Người dân làm theo thì tình cờ sâu bọ cũng lần lượt chết. Câu chuyện được lưu truyền nên cứ đến ngày mùng 5.5 âm lịch, người nông dân lại cúng kiếng để diệt sâu bọ. Dần dần mở rộng ra đến các vùng thành thị cũng làm theo.

Bên cạnh đó, người xưa cũng tin rằng bộ phận tiêu hóa của con người có các loại ký sinh trùng gây hại nhưng không phải lúc nào cũng diệt được. Chỉ có ngày mùng 5.5 các loại ký sinh trùng này ngoi lên nên con người thường ăn các loại trái cây có vị chua, chát để loại bỏ.

Vào thời điểm này, người dân có truyền thống làm nông thường tổ chức lễ cúng tạ ơn trời đất, tổ tiên, ăn mừng vụ mùa,… nên còn gọi là Tết nửa năm. "Đoan có nghĩa là bắt đầu, Ngọ chỉ giờ ngọ, tức là khoảng thời gian nóng nhất trong ngày (từ 11 giờ đến 13 giờ chiều). Đoan Ngọ có thể hiểu là ngày mở đầu chuỗi ngày nóng nhất trong năm", TS Trần Long nói.

Ngoài ra vẫn có những ý kiến cho rằng Tết Đoan Ngọ có nguồn gốc từ cái chết của Khuất Nguyên - một vị quan nước Sở.

Ông từng khuyên can vua Sở không nên tin vào nước Tần nhưng không được chấp nhận, mà còn bị đày đi xa xứ. Buồn chán, thất vọng, ông ôm đá nhảy xuống sông Mịch La tự vẫn vào ngày mùng 5.5 âm lịch. Đời vua sau tiếc thương nên làm đồ cúng tế, mang ra sông thả xuống.

Sau này, người dân Trung Quốc cũng lưu truyền những tập tục mỗi khi đến ngày mùng 5.5 âm lịch.

Tuy nhiên với những lập luận được đưa ra, đa phần ý kiến cho rằng Tết Đoan Ngọ của Việt Nam xuất phát từ đời sống gắn với cây lúa nước, vụ mùa của người nông dân Việt.